Wat seggst du? Wokeen sien Muul höllt, de kann nich singen?
Tja, villicht hest du recht.

Liekers, Jochen Wiegandt will rutfinnen,  wat de Lüüd singt, sünnerlich
wat de Lüüd in ole Tieden sungen hebbt, wat för Varianten dat gifft un
wat de Achtersinn is. Natürlich, hier dreiht sik dat nich
um Kunstleder. Hier singt de Lüüd in Schleswig-Holsteen, wat se höört
hebbt, wat se villicht gor nich ganz verstahn oder ton Deel vergeten hebbt.
Un denn hebbt se, wat dor fehlt hett, kreativ utfüllt. Un so as dat Wannermärken
gifft, Märkenmotive, de in jümmer anner Varianten wedder opdükert,
denn de Minschen verstaht un behoolt nich allens un füllt de Lücken
mit ehr egen Kreativität, so is dat ok bi de Leder. Een kann marken, dat Varianten
jümmer wedder opdükert; dat meist nich to sehn is, woans dat anfungen
un woans dat to Enn gahn is. Af un an büst du bi’t Lesen heel verwunnert.
Du hest jümmer al wüsst, wat dat Leed »An de Eck steiht en
Jung mit en Tüdelband« en Hamborger Leed is, hebbt de Wannervogels al
in de Harborger Bargen sungen un de Bröder Wolf sünd dormit dör de Kneipen
tingelt (ehrder de Nazis jem dorbi in de Quere kamen sünd). Un denn
dat: Hier is dat de Flensborger Jung, de singt hett nich wehdaan! Dat’s’n Klacks
för so’n Flensborger Jung. Von den Slag müss ik mi erst mal
verhalen. Bün ik to mien Bökerschapp gahn, dorhen, wo de Lederböker staht.
Un denn seh ik: An de Eck steiht’n Jung mit’n Tüdelband, Hamburger Liederbuch
Band 1, Noten und Lieder, Herausgegeben von Jochen Wigandt (Hamburg 1995).
So is dat also: Wenn dat en Hamborger Lederbook is, denn is dat en Hamborger
Leed, sogoor de Titel von dat Book. Hier aver heet de Ünnertitel
von dat Book: »Eine Schleswig-Holstein-Liederatur von Anna Susanna bis Vedder
Michel. Die beliebtesten Volkslieder und ihre Geschichte(n) op Hooch und Platt.«
So is dat – un so is dat ok woll richtig: De Leder warrt överall sungen, faken
mit veel lokale Varianten. Un wat  schaad dat denn, dat de Flensborger
dat as ehr Leed anseht und de Hamborger as ehr. Disse Leder loopt dör
de Welt. Wat de Sängers nicht beholen hebbt, dat füllt se kreativ ut. Dorüm
günnt wi ok de Flensborger dit Leed. Bi wenig Leder is eendüdig de Autor un
de Komponist to kennen. Woll bi »Wir winden dir den Jungfernkranz« oder bi
»Mien Jehann«. Man de mehrsten sünd Wannerleder mit veel Varianten. Un to
männich Leder gifft dat snaaksche Geschichten, so as bi dat Leed »Wir winden
dir den Jungfernkranz«. Dat Leed warrt nich blots in den »Freischütz«
oder op Hochtietsfesten sungen, man ok bi de christliche Seefohrt, wenn de
Besatzung enen funnen harr, de de Kameraden beklaut harr oder von den se
dat glöven. Op den wöör denn mit de Tampen von’t Tau inprügelt un dorbi
dat Leed sungen. Wi kriegt to weten, dat »Dat du mien Leevsten büst« nich blots dat meistsungen Leevsleed in plattdüütsche Spraak is, man ok in sien Innigkeit faken
aggressive Formen von dat Fensterln verdeckt hett, wat veel Deenstdeerns
in grode Ängste versett hett. Wokeen dat Book köfft, de kennt meist
de Leder. Man dat Book is nich egentlich en Lederbook. Dat is en Book mit
de Geschichte un de Geschichten to de Leder. Wokeen Konzerte von Jochen
Wiegandt beleevt hett, weet, dat he nich blots goot singen, man wunnerbor
vertellen kann över Geschichte un Volkskunn to dat Leed.
To »Wo mag denn nur mein Christian sein« gifft dat en Reeg Verballhornungen,
man ok en anröhren Variante, in de en Deern na ehrn Leevsten lengt,
de in den Krieg trecken müss. In dat Leed »Danzbodden hett en
Lock« gifft dat Informationen över dat Schohwark, mit dat in de olen Tieden
op de Dörpen danzt worrn is. »Herrn Pastor sien Koh« is wohrschienlich
dat meistsungen plattdüütsche Leed. Faken hett een de bekannten Strophen
sungen un denn hebbt de Tohörers noch Strophen sungen, de se bavento
kennen oder ut de Lamäng vördregen kunnen, un de Tohörers hebbt den Refrain
sungen. De Volkskundler Karl Wehrhahn hett al in de 1920er Johren
achthunnert Strophen sammelt. Bi dat Weltrekordsingen in Emsbüren schall
dat dusend Strophen geven hebben. »Ich ging in meinen Stall« is en Leed,
dat sik von Schottland ut in vele Varianten över Europa utbreed hett. Jümmer
geiht dat um enen Keerl, de besapen ut de Kneipe na Huus kümmt un tohuus
sien Fro mit anner Keerls andröppt. Schadenfreid gifft dat överall un is en
Quell von lude un lustige Singeree! »Jeg er en simpel bondemand – Ich bin
ein einfacher Bauer« is en Kapitel över dat Singen in de dänisch-düütsche
Grenzgegend. Dor hett dat ok Leder mit Steerns geven. De dörven op de
düütsche Sied nich sungen warrn. Oder ok Sieden, de harrn blots de
Överschrift von dat Leed un en leddige Siet. Dat weern denn Leder, de op de
düütsche Sied nicht sungen warrn schullen. Liekers leten de Lüüd de Sieden free, dat sik de Sänger de Leder  von Hand dor rinschrieven kunnen.
Wat lett sik also över dat Book seggen? As Sing-Book is mi dat to unhandlich.
Interessanter is dat Book för Lüüd mit volkskundliche Interessen. Man ok
denn, dücht mi, fehlt dor de Fokus, en grundsätzliche Fraag, de ik an de Leder
stell. So kummt mi dat vör, as harr Jochen Wiegandt alle Welt fraagt, wat
se över ole Leder weet, un is denn toschütt worrn mit Berichten un Varianten.
Un so is dat Book jümmer dicker un grötter un gewichtiger worrn – man
nich spannender, tominnst nich för mi.

Jochen Wiegandt, HOOL DIEN MUUL UN SING MIT, Eine Schleswig-Holstein-Liederatur von Anna Susanna bis Vedder Michel. Die beliebtestenVolkslieder und ihre Geschichte(n) op Hooch und Platt, Kiel/Hamburg:
Wachholtz Verlag 2021, 361 Seiten, ISBN 978-3-529-05051-0

Bolko Bullerdiek

Heft Artikel von: Bullerdiek, Bolko