Vör 125 Johr, an’n 13. September 1889, is he in Hamborg op St. Pauli to Welt komen, de Schrieversmann Wilfried Wroost. Meist jeedeen Plattsnacker kennt een vun sien Theoterstücken as „Mien Mann de fohrt to See…“, „Gastweert Goebel“, „Wenn man Meyer heet“ oder „Een Mann mit Charakter“, de bet vundoog noch vun gröttere un lüttere plattdüütsche Bühnen speelt warrt. Man wokeen weer dat egens, de mit sien plattdüütsche Theoterstücken un Vertellen foken bi de Kritikers, ok in’n Quickborn 1,2, nich goot ansehn weer, man bi de Lesers un Tokiekers in’t Theoter bannig veel Bifall kreeg?
Mit richtigen Noom hett he Wilhelm Friedrich Wroost heten un weer de Söhn vun en Schippbuer. Un düssen Beroop hett he no de School denn ok lehrt un dorin arbeidt. Dor harr em al de Leevde to’t Theoter footkregen. Al vun sien Taschengeld is he in’t Theoter gohn un hett vele Theoterstücke leest.3 In eersten Weltkrieg is Wilfried Wroost Suldot worrn man no kotte Tiet wedder no Hamborg trüchkomen. Sien Beleevnisse hett he in sien eerste gröttere Vertellen „Der Russenkopf“ verarbeidt. De hett he op Hoochdüütsch schreven. Se hannelt vun dat swore Strieden üm en strateegsch wichtigen Knüll, even den so nöömten Russenkopf. Mit Hölp vun den Autor Gustav Frenssen as Förspreker is dat Book 1919 in’n Georg Westermann Verlag rutkomen.3 Op Frenssen sien Root speelt de Theoterstücken un Vertellen, de Wilfried Wroost denn schreven hett, mehrsttiets in dat Rebeet vun’n Hamborger Hoben un ümto. De Personen, de dorin vörkoomt, höört meist to de lütteren Lüüd, de foken nich veel in de Melk to krömen harrn. Dor findt sik en Barg verscheden Profeschonen, de dat in en Hobenstadt geev, un de to dat Leven to düsse Tiet tohören dään.
Wilfried Wroost wüss de Lüüd mit all ehr Problemen un gode un lege Charakteregenschopen lebennig dortostellen. Männichmol bekeek he jüm beten plinköögsch, man jümmers mit Bedacht, as een de to jüm tohören deit. So kümmt dat, dat wi in Wroost sien Wark en wunnerbor lebennig Bild vun dat Leven in Hamborg in de eerste Halve vun’t twintigste Johrhunnert finnen köönt. Sien fürdere Texte schreev Wilfried Wroost op Plattdüütsch, as dat to de Tiet an’n Hoben un ümto foken noch snackt wörr. Wieldes Wroost sien Platt later kritiseert wörr: „Bedauerlich bleibt, daß Wroost sich – auch vom hamburgischen Standpunkte – nicht um sauberes Platt bemüht.“4 , wörr dat in fröhere Johrn meist as authentisch loovt: „Syntax und Wortschatz bringen ‚echt Hamburger Platt‘ mit seinen Fehlern und Vorzügen.“5 , „die Sprache ein so klassisch-hamburgisches Platt – man hat seine Freude daran.“6. Wi köönt sachts dorvun utgahn, dat Wroost sik nich üm vörgeven Schrievregeln scheert hett, man dat sien Texten en Tüügnis vun dat Hamborger Platt ut sien Tiet sünd, dat dat so meist nich mehr gifft.
Dat neegste Stück, dat Wroost schreev, weer de Familientragödie „Wrack“, de togliek ünner den Titel „Vadder Soodmann“ as Book rutkomen is. Mag ween, de een oder anner kennt de Vertellen vun den ölleren Hobenarbeider, de vun sien Boos vör de Döör sett warrt, wieldat he vunwegen noloten Knööv nich mehr so goot arbeiden kann. Sien beide öllere Kinner sünd ‚wat Beters‘ worrn un kiekt nu minnachtig op jüm ehrn Vadder dol. All sien Leev hangt an den jüngsten Söhn, de as Anbinner in‘n Hoben arbeiden deit. Man as de dör en Unfall doot blifft, hett ok Vadder Soodmann keen Kroosch mehr un bummelt sik op. Dat Book gifft en goden Indruck vun dat Leven vun en hamborger Hobenarbeiderfamilie dunntomol. Man de Probleme un dat Ümgohn mitnanner in düsse Familie geevt ok vundoog noch to dinken. Ok vun de Kritikers geev dat Loff:
„Wie Wroost sich in dem Stück als werdender Dramatiker erweist, so in dieser Erzählung als ein in Entwicklung begriffener Erzähler. Die Umweltschilderung ist ausgezeichnet gelungen, die Gestalten sind mit Sicherheit auf die Beine gestellt“.5, 7
Man blots de Doogbläder harrn deelwies männichwat to kritteln. 3 No en twetet Drama „Slagsiet“ un de Vertellen „Fiete Kiekbusch“ schreev Wroost meist blots noch humoristische Stücke un Vertellen as „Peter Pink“, „Gastweert Goebel“, „Sien veerte Fro“ un „30.000 Dollar“. De Böker weern Sammeln vun köttere Vertellen to’n Högen un Döntjes as „Frische Bries“, „Plumm’n un Klüten“ un „Kuddl Krogmanns Hochtiedsreis“. Lesers un Publikum so as de Doogbläders weern ut de Tüüt, de Kritikers weniger.8 As „Wort vörut“ schrifft Wroost sülvst in de Sammeln „Frische Bries“:
Dorum heff ik düsse lütten Geschichten, vun de al jede een poor Reisen mookt hett, wedder in Hoben rinbugsiert, heff jem int Dock verholt un heff jem kolfot un een nee’n Anstrich butenbords geben, un nu könt se mit „ne frische Bris“ rutseiln in de plattdüütsche Welt. Keen Lodung hefft se an Bord verstaut, de hoch versichert harr ward‘n mußt, weil se vielleicht een to groten „literarischen“ Wert hebben kunn. Se sölt de Welt nich beder moken, as se al is, sünd all so boot word’n un glatt von Stopel to Woter lopen, dat keen Leser dor noher noch ers stünnlang öber nogrübeln mutt, wat de Schrieber eegentlich mit sien Geschichten hett seggen wullt. Mien twolf Stück hier sölt nicks anners in Sinn hebben, as mol een poor vergneugte Minschen, wenn de in een lütten Kring sitt un plattdüütsch snackt, jem een beten wat to vertelln von de Lüd un von dat Leben ut unsen groten Hamborger Hoben.“
1930 trock Wroost mit sien Fro no Buchholz in de Noordheid. He wörr Lidmoot vun de NSDAP un harr ok Ämter in de Partei. No Ünnersöken vun Jürgen Meier3 befoot sik Wroost sien Texten ut de Tiet mehr mit sozialistische Themen. Nationalistische, imperialistische, rassistische oder antisemitische Textsteden hett Meier dor nich in funnen. Meier hett dor ut sloten, dat Wroost, ofschoonst in de Partei, egens keen sünnerlich politischen Minschen weer, man villicht as männicheen toeerst den naiven Gloven harr, dat dor ok wat Godet bi rutsuern kunn. In de Buchholzer Tiet schreev Wroost Romane un Vertellen op hoochdüütsch. In de Breven, de he denn ut’n Krieg an sien Fro schreev, un de in sien Noloot funnen worrn sünd, is ok veel Kritik an de Partei to lesen. 3
Nodem Wroost 1945 ut belgische Gefangenschop trüüchkomen weer, schreev he wedder plattdüütsche Kommödien. He leev vun sien Verdeenst as Schrieversmann. In düsse Tiet schreev he to’n Bispill de Stücken „In Hamborg op St. Pauli“, „Mien Mann de fohrt to See“, „Dat Herrschaftskind“ un „Een Mann mit Charakter“. Publikum un Presse weern ut de Tüüt. Vele vun sien Stücken wörrn üm un bi hunnert mol opföhrt. In’t Ohnsorg-Theoter wörrn de Stücken ok för’t Fernsehen optekent un weern dormit in heel Düütschland in’t Kiekschapp to sehn. Dorbi kemen bannig hoge Tallen vun Tokiekers tohoop.
1950 weer Wroost trüch no Hamborg trocken. In sien letzten Johrn leed he an Asthma. An’n 14. August 1959 is Wilfried Wroost in’t Öller vun meist 70 Johr doot bleven. Kinner harr he nich.
Keen sik geern vörstellen müch, woans dat Leven vun de „Lütten Lüüd“ in de eerste Halv vun’t twintigste Johrhunnert in Hamborg utseeg, un keen geern mol in’t ole Hamborger Platt indükern mag, de schall geern mol en plattdüütsch Book oder Theoterstück vun Wilfried Wroost to Hand nehmen. Meisttieds warrt he – oder se – ok wat to’n Smuustern dor in finnen.
Quellen
- Quickborn Jg 40, 1949, S.13 zu „In Treue fest, Amanda“ und „De lewen Verwandten“: Es lohnt sich nicht, auf die beiden Erstaufführungen näher einzugehen. Man bedauert, daß die Darsteller ihre Kunst an solche Stücke vergeuden, die plattdeutsches Wesen nur verzerren.
- Hans Böttcher in Quickborn Jg 18, 1924/25, S. 98 zu „Gastwirt Göbel“: Ein Klamauk-Stück, das einen Anspruch auf literarische Würdigung nicht erheben darf und wohl auch nicht will. Mit Literatur und Dichtung hat dieses neue Stück von Wroost nichts zu tun. Es ist ein Unterhaltungsstück ziemlich billiger Art, …
- Jürgen Meier: Der Hamburger Autor Wilfried Wroost. Eine Skizze seines Lebens, seines Schaffens und seiner Wirkung.
In: Beiträge zur deutschen Volks- und Altertumskunde 23, 1984, S. 47-60. - Fritz Specht in Quickborn, Jg 48, 1958, S. 42-43 zu „Lot mi an Land“
- Ehlers in Quickborn, Jg 13, 1919, S. 87 zu „Vadder Soodmann“
- Carl Holm in Quickborn, Jg. 16, 1922/23, S. 36 zu „Peter Pink“
- Paul Wriede in Quickborn, Jg. 13, 1919, S. 52 zu „Wrack“: Wenn nicht alles täuscht, wird Wroost einmal der Mann werden, der ohne Anleihen bei fremden Volkstümern und Literaturen das wirklich niederdeutsche Volksstück schreiben kann, das nun einmal zu den Lebensnotwendigkeiten der niederdeutschen Bühne gehört. Er bringt Wichtiges dazu mit: genaue Kenntnis des Volkes und seiner Redeweise mit all den drastischen Schnäcken, die dem Wasserkantenmenschen so gut anstehen.
- Georg Clasen in Quickborn, Jg. 16, 1922/23, S. 67 zu „Frische Bries“: Es ist schade, daß Wroost nichts tut, um die im „Vadder Soodmann“ geweckten Hoffnungen auf ihn zu erfüllen.
Heft Artikel von: Kücklich, Petra